12 januari 2025

Invloed van geopolitiek op social media van Meta stelt redacties voor dilemma

In de de eerste week van januari kondigde Meta-baas Mark Zuckerberg grote veranderingen aan op zijn platformen Facebook, Instagram en Threads. Ik zat er met open mond van verbazing naar te kijken. Als Donald Trump net buiten beeld met een pistool zou hebben gestaan om hem te dwingen dit voor te lezen, zou ik het ook geloven. Het lijkt er op dat Zuckberg een straf ontloopt en in ruil daarvoor tegemoet komt aan de wensen van Trump.

Voor de context is het goed te weten dat er nooit een wet was voor en over social media. De EU heeft vorig jaar een wet aangenomen (DSA en DMA) waarin het eisen stelt aan de social media platformen. Volgens de EU moeten de platformen ons beschermen tegen schadelijke berichten en moeten ze transparant zijn over hun algoritme. Ieder weldenkend mens zal denken: Goed dat er regels zijn!

Sinds Elon Musk de baas is bij X heeft hij al aangetoond lak te hebben aan deze regels. Hierdoor werd X een plaats waar je niet beschermd wordt en waardoor veel mensen vertrekken vanwege online haat. Op Facebook en Instagram waren nog huisregels waardoor je beschermd wordt. Als ik met de dood bedreigd word, kan ik dit rapporteren en dan is dit bericht binnen een paar dagen beoordeeld. De kans is dan groot dat de bedreiger verwijderd wordt van het platform. Dit maakt Facebook of Instagram een veiligere plek. En daarom zat ik met open mond te kijken naar bovenstaande video. Waar het volgens mij op neerkomt is dat Zuckerberg nu zegt: Wij zijn geen politieagent en zullen veel minder optreden. Daarnaast toonde Facebook minder politieke berichten, omdat het ook lastig was te controleren wat er nu wel en niet klopt. Daarvan zegt hij nu ook: De overwinning van Trump was een kantelpunt in ons denken, wij vinden net als Trump dat vrijheid van meningsuiting veel belangrijker is dan bescherming van het individu. Facebook geeft hierbij aan de lijn van X te gaan volgen. Hierbij mag onzin blijven staan en kun je er wel bij zetten dat volgens jou dit bericht niet klopt.

Aangezien in Nederland meer dan de helft van de volwassenen gebruik maakt van dit platform, heeft deze aankondiging grote gevolgen. Hoewel Zuckerberg zegt dat het vooral betrekking heeft op Amerika, is dit natuurlijk ook een antwoord op de EU-wet. En waar TikTok misschien verboden gaat worden, omarmt Trump X en Meta nu.

En op X gaat het steeds minder om wat je vrienden plaatsen, maar je krijgt als eerste het tabblad ‘Voor jou’ te zien. Hier zie je welke berichten door X geselecteerd zijn om bij jou onder de aandacht te brengen. Dit zouden Facebook in Instagram ook kunnen doen en dan is de Amerikaanse invloed op de Nederlandse burger dus enorm. Ik snap ook wel dat dit niet volgende maand zo zou zijn, maar als Meta ook maar een beetje de stappen van X gaat volgen dan is deze impact wel degelijk enorm. En dus is de grote vraag wat de reactie van de EU, met haar nieuwe wetten, gaat zijn op deze aankondiging.

Gaat deze aankondiging dan veel veranderen in het social media gebruik in Nederland?

Het moment waarop de negatieve invloed van Facebook duidelijk werd was het schandaal met Cambridge Analytica. Waarom het platform zo’n slechte invloed heeft op de samenleving kun je zien in de film The Social Dilemma die je op Netflix kunt kijken en op een begrijpelijke manier het schandaal uitlegt. Dit kwam in 2018 groot in het nieuws en er werd veel over geschreven. Als de gebruiker één moment had gehad om te stoppen was het toen. Maar de daling in gebruikers bleek heel minimaal en een jaar later steeg het aantal gebruikers weer in Nederland. Kortom: de consument blijft gewoon. Deze zal toch denken: Ik heb niets te verbergen.

 

Dit is ook wel te verklaren omdat de normale gebruiker geen doodsbedreigingen of scheldpartijen ontvangt. Dit overkomt een kleine groep mensen die zich uitspreekt of bij een minderheid hoort. De overgrote groep merkt hier niets van. Ik hoorde Beatrice de Graaf vertellen dat dit ook is hoe een democratie wordt uitgehold. Ze vergeleek dit met een grote vijver vol vissen. De grootste groep zwemt in het midden in diep water, maar de vissen die aan de randen zwemmen merken als eerste dat het opdroogt en overleven niet. De grootste groep zwemt in het midden en heeft nergens last van en heeft niet in de gaten wat de andere vissen overkomt en voor zijn gevoel is de vijver ook nog dezelfde als deze ooit was. De groep aan de zijkanten waarschuwt wel, maar ziet de middengroep niet in beweging komen. Aangezien de meerderheid van de gebruikers op social media ook geen last heeft van de maatregelen, zal het waarschijnlijk gewoon blijven zoals het altijd was.

En de media?

De media zijn de hoeders van die democratie en zijn wel op de hoogte van wat er aan de randen van de vijver aan het gebeuren is. Dus stelt het ze ook voor een dilemma. Je kunt natuurlijk volledig vertrekken van het platform. Dat is ethisch gezien misschien wel de beste keuze. Maar ondertussen blijkt uit het rapport van het CvdM dat jongeren in meerderheid hun nieuws van social media halen en je hen dus overlevert aan de anderen die daar overblijven. En bovendien laat je ook een kans liggen om je mooie werk onder de aandacht te brengen, als je vertrekt dan verlaag je dus ook de kans op aandacht en dat is juist wat je wilt bereiken met je verhaal.

Daarom zal er de komende weken ongetwijfeld discussie worden gevoerd, maar zal iedereen er onder protest toch blijven.

En dan worden commerciële en publieke media ook nog eens tegen elkaar uitgespeeld. De publieke hebben als taak zoveel mogelijk mensen te bereiken, terwijl de commerciëlen geld willen verdienen en dat kan vooral op hun eigen site of app. Dit leidt ertoe dat er bij commerciële media minder tijd en geld vrijgemaakt zal worden voor goede producties op social. Zo kon een account als NOS Stories commercieel gezien tot een paar jaar geleden niet uit. Sinds een paar jaar zijn er wél modellen waardoor kan, zoals Mitchell Minnaard van Tour de Tietema hier enkele weken geleden uitlegde.

En onderaan de streep blijven we dus overgeleverd aan de Amerikanen en hun politieke grillen. En zo kun je op deze zondagochtend misschien nog eens denken aan Hyves. Het platform bleek niet internationaal genoeg en nu vragen we ons af of en wanneer er een Europees alternatief gaat komen. En wat de waarde is van een platform dat je burgers wél beschermd. En of de burgers dat vervolgens eigenlijk wel willen gebruiken als alternatief. Zoals De Speld deze week grapte: Oprichters Hyves op bezoek bij Trump in Mar-a-Lago.

Social media worden dit jaar dus (geo-) politiek. De vice-minister president van ons land blijft in ieder geval gewoon actief, ondanks ‘deugers’ op X. Een duidelijk statement (ik blijf) en een advies (zo doe je dat).

Dit artikel las je als eerste in mijn wekelijkse nieuwsbrief. Wil je deze ook gratis ontvangen? Schrijf je hier in!