Het onderzoek waar ik de afgelopen weken mee bezig ben geweest is vandaag gepubliceerd: Hoogleraren van de Universiteit van Amsterdam (UvA) komen het meest in het nieuws. In 2015 zijn bijna 1.000 hoogleraren genoemd op tien grote online nieuwssites.
Roep om experts in de media
In de uitzending van De Wereld Draait Door van dinsdag 12 januari haalde gast Sywert van Lienden een foutief cijfer aan over het aantal vluchtelingen dat betrokken is bij zedendelicten. Deze rekenfout kwam hem op veel kritiek te staan van Twitterend Nederland. Sywert bood direct zijn excuses aan, maar op Twitter werd de roep om meer experts in de media groter. Aanleiding voor Buzzcapture om onderzoek te doen naar de aanwezigheid van hoogleraren in de (online) media.
Buzzcapture bekeek hoe vaak op de zeven grootste online nieuwssites gesproken is over hoogleraren of professoren. Om het onderzoek completer te maken namen we ook Trouw.nl, Radio1.nl en BNR.nl mee in het onderzoek. Alleen als de naam van een hoogleraar in één bericht genoemd is met de universiteit telt het artikel mee. Dit om te voorkomen dat prominente hoogleraren als Jan-Peter Balkenende en Job Cohen de lijst domineren, terwijl ze in die functie slechts zelden het nieuws halen.
Universiteiten in het nieuws
In totaal zijn er op de tien websites bijna 2.000 artikelen gevonden waarin een hoogleraar of professor is genoemd. In de meeste gevallen betreft het een hoogleraar van de UvA (19,2%), Vrije Universiteit (13,3%) of Erasmus (10,7%):
Hoogleraar het meest in het nieuws
In totaal zijn bijna 1.000 verschillende hoogleraren van de diverse Nederlandse universiteiten genoemd, de ruime meerderheid slechts eenmaal. Van de namen die het afgelopen jaar het meest genoemd zijn op de tien online nieuwssites komt de naam van Bert van Wee het meest voor. De hoogleraar transportbeleid van de TU Delft staat daarmee op nummer 1 in een top-10 waarin veel hoogleraren met een economische achtergrond staan:
Welke media schrijven over hoogleraren?
Van alle artikelen die dit jaar online zijn verschenen, schreven Volkskrant.nl (18,4%), NRC.nl (14%) en Trouw.nl (11,3%) het meest over hoogleraren. In veel gevallen vroegen deze sites hoogleraren als expert naar een toelichting op het nieuws. Op de websites van radiostations BNR en Radio1 worden evenveel berichten geplaatst waarin hoogleraren worden genoemd. Telegraaf.nl, AD.nl en RTLNieuws.nl nemen in veel minder berichten nieuws of expertise van een hoogleraar over:
Er zijn weinig artikelen waarbij één bericht over een hoogleraar door alle tien de websites is overgenomen. Vooral gevallen van fraude, aanstellingen en prijzen maken kans op een publicatie in het online nieuws. Opvallend is bijvoorbeeld dat de hoogleraar die in wetenschappelijk onderzoek het vaakst geciteerd wordt, Lans Bovenberg, niet vaak in die hoedanigheid genoemd wordt in de online media.
Vrouwelijke hoogleraren ondervertegenwoordigd
Wellicht is het je opgevallen dat de complete top-10 van Nederlandse hoogleraren in de media gedomineerd wordt door mannen. Van alle Nederlandse hoogleraren is 16% vrouw. Van alle hoogleraren die op online nieuwssites verschijnen is 18% vrouw. Kitty Koelemeijer, Marjan Olfers en Beatrice de Graaf waren het meest in het nieuws.
Welke hoogleraar favoriet bij (online) media?
Volgens bovenstaande methode is het mogelijk dat een hoogleraar op één website heel vaak gevraagd wordt en op andere nooit. Zo kun je zonder dat het onderzoek daar alle media wordt overgenomen toch hoog scoren, mits je als expert gevraagd wordt bij sommige van deze sites. Bert van Wee verscheen meerdere malen op Telegraaf.nl, AD.nl en BNR.nl, maar zelden op NRC.nl en Volkskrant.nl. Journalist Yoshi Tuk stuitte in zijn onderzoek aan de Universiteit Leiden op hetzelfde verschijnsel onder economisch hoogleraren in kranten, ook wel media-economen genoemd: “De journalist raadpleegt een hoogleraar om de onafhankelijkheid die zo iemand uitstraalt. Of die persoon werkelijk de grootste expert is op dat gebied doet er veel minder toe. Je belt bijvoorbeeld iemand nog eens die al eerder een scherpe of leuke reactie gaf. Zoiets is een zichzelf versterkend effect, ook wel een matteüseffect genoemd. Verschijn je in de media dan word je vaker gebeld voor een reactie. Uiteindelijk houd je dus een heel selecte groep over die nieuws mag duiden. Of dat ook de personen zijn met de meeste kennis van zaken is daarmee natuurlijk niet gezegd.”
De top-3 van meest genoemde hoogleraren per website:
Populairste hoogleraren per universiteit
In de uitgebreide dataset van de artikelen kun je ook eenvoudig zien welke hoogleraren per universiteit het meest in de online nieuwsberichten zijn verschenen:
Media-optredens spelen rol bij beoordelingen
De media analisten van Buzzcapture krijgen steeds vaker de vraag van onderwijsinstellingen om de optredens van medewerkers in de media te monitoren. In de tool van Buzzcapture is het ook mogelijk print, radio en tv te monitoren. Samen met de mediawaarden krijgt de instelling inzicht in de PR die een medewerker kan spelen.
Om te toetsen of deze stelling juist is, vroeg ik mijn oud-docent Peter Kerkhof naar zijn mening. Hij heeft immers de prachtige titel van Hoogleraar Social Media op de Vrije Universiteit.
Is het belangrijk dat hoogleraren in de media verschijnen als expert?
Ja, omdat hoogleraren ervoor kunnen zorgen dat discussies meer evidence based worden gevoerd. Belangrijk is dan wel dat ze hun bijdrage zoveel als mogelijk baseren op wetenschappelijk onderzoek.
Worden de onderzoeksresultaten van wetenschappelijk onderzoek voldoende onder de aandacht gebracht in de landelijke Nederlandse media?
Vraag is natuurlijk wanneer iets voldoende is. Er is naar mijn gevoel redelijk veel aandacht voor wetenschappelijk onderzoek. Ik zie wel een voorkeur voor grappige onderzoekjes, vooral buiten de wetenschapspagina’s. Ook wordt vaak weinig rekening gehouden met de beperkingen van een enkel onderzoek. Zeker in de sociale wetenschappen is het belangrijk om onderzoek te zien in de context van eerder onderzoek naar hetzelfde fenomeen. Anders krijg je teveel aandacht voor de uitschieters.
Is het publiceren van onderzoek in landelijke media belangrijk voor de onderwijsinstelling?
Ja, onderwijsinstellingen vragen ook steeds vaker aan hun medewerkers om hun media-optredens bij te houden. Ze spelen ook steeds meer een rol in beoordelingen. Dit vanuit de maatschappelijk functie van universiteiten, maar ook vanuit PR perspectief. Onderwijsinstellingen willen aan het publiek laten zien wat zij aan onderzoek verrichten
Zouden hoogleraren meer aan hun eigen PR moeten doen of moeten onderwijsinstellingen dit stimuleren?
Wetenschappelijk onderzoek levert een belangrijke bijdrage aan maatschappelijke debatten en hoogleraren zouden, wanneer ze onderzoek verrichten dat een bijdrage kan leveren, open moeten staan voor media-optredens. Dat betekent niet dat je op elk verzoek moet ingaan, maar het zou goed zijn wanneer hoogleraren niet alleen nadenken over publicatie sin wetenschappelijke bladen maar ook oog hebben voor hoe ze maatschappelijke impact van hun onderzoek kunnen verhogen. Media spelen daarin een belangrijke rol.
Heeft het gebruik van social media meerwaarde voor een Nederlandse hoogleraar?
Ik heb zelf veel profijt gehad van het gebruik van sociale media. Ik zie dat je via social media veel gemakkelijker gevonden kunt worden door journalisten of andere geïnteresseerden. Het is een goede manier om een publiek te bereiken dat niet de wetenschappelijke bladen leest, bijvoorbeeld professionals.
Naamsbekendheid vergroten door mediabereik
De mening van Peter Kerkhof wordt gedeeld door Anouck Storms, zij is senior advisor Marketing and Communication bij NHTV in Breda. “Voor ons als hogeschool is het erg waardevol om te kunnen zien welke medewerkers het meeste bijdragen aan het vergroten van de naamsbekendheid van NHTV door een groot mediabereik. We hebben verschillende experts die vaak in de media verschijnen op verschillende vakgebieden en het is erg interessant om te zien wat hun bereik is en op welke onderwerpen ze hoog scoren.
Wij willen onze medewerkers hier ook in stimuleren en door deze tool is dat nu mogelijk. Bovendien willen we natuurlijk graag in onze organisatie en naar onze stakeholders de nieuwsitems delen waar onze medewerkers aan meewerken. En dat maakt Buzzcapture ook heel makkelijk.”
Over dit onderzoek ben ik ook geïnterviewd door Harm Edens bij BNR Nieuwsradio, luister hier het interview terug.